دررفتگی زمانی اتفاق می افتد که مفصل از جای طبیعی خود خارج شود. مفصل ران یکی از مفاصل با بیشترین حرکت در بدن است که آن را مستعد ابتلا به این نوع آسیب می کند.
دو نوع دررفتگی مفصل ران وجود دارد:
- دررفتگی مادرزادی لگن. اصطلاح صحیح آن “دیسپلازی رشدی لگن” یا “DDH” است و مشکلی است که از بدو تولد ایجاد می شود.
- دررفتگی تروماتیک لگن. آسیب ثانویه ناشی از تصادفی است که در آن لگن دچار ضربه شدیدی می شود که آن را از حفره آناتومیک خود خارج می کند. این دررفتگی حدود 5 درصد از دررفتگی‌های مفصل را تشکیل میدهد و شامل تصادفات وسایل نقلیه موتوری و سوانح مختلف است. به این نوع دررفتگی، دررفتگی اکتسابی مفصل لگن نیز می‌گویند.
با توجه به منشأ و عواقب احتمالی، دررفتگی تروماتیک لگن یک وضعیت اورژانس است که به دلایل مختلف نیاز به رسیدگی فوری دارد: بیمار درد زیادی از آسیب متحمل می شود، حرکت نیز کاملا محدود می شود و در صورت عدم درمان به موقع. ، ممکن است دچار نکروز آواسکولار یا همان سیاه شدن سر استخوان ران شوند، به این معنی که به دلیل پاره شدن برخی از رگ های خونی که استخوان را تغذیه می کنند، خونرسانی به سر استخوان ران قطع می شود. برای جلوگیری از این عارضه، بیمار باید ظرف مدت 6 تا 8 ساعت تحت درمان قرار بگیرد. اطلا‌عات بیشتر در خصوص سیاه شدن سر استخوان را می توانید در این صفحه ملاحظه نمایید.
دررفتگی تروماتیک لگن بسته به منشا آن به دو حالت تقسیم می شود که هم بر بهبودی بیمار و هم بر نوع مراقبتی که باید دریافت کند تأثیر می گذارد:
مکانیسم اولیه درگیر در دررفتگی تروماتیک مفصل ران، بارگذاری محوری است. جهت دررفتگی به موقعیت لگن در هنگام ضربه و جهت اعمال بردار نیرو بستگی دارد. به طور خاص، زمانی که ساق پا صاف است یا لگن و زانو کمتر از 90 درجه خم می‌شوند و لگن اداکشن شده است، یک پیامد رایج، دررفتگی خلفی مفصل ران همراه با شکستگی دیواره خلفی استابولوم است.
در مقابل، هنگامی که لگن از مرکز بدن دور می‌شود و به بیرون می‌چرخد، دررفتگی قدامی رخ میدهد. این اتفاق زمانی میفتد که قسمت داخلی زانو تحت تأثیر نیروهای خارجی قرار می‌گیرد.
انواع دررفتگی تروماتیک
به نقل از سایت physio-pedia، دررفتگی‌های تروماتیک مفصل ران به طور کلی به سه نوع اصلی تقسیم می‌شوند:
- دررفتگی خلفی. دررفتگی‌های تروماتیک خلفی اکثریت قابل توجهی را تشکیل می‌دهند و تقریباً 85 تا 90 درصد از کل موارد دررفتگی تروماتیک را شامل می‌شوند. دررفتگی خلفی که به‌عنوان آسیب داشبورد نیز شناخته می‌شود، در نتیجه ضربه به زانوی خم‌شده، معمولاً با درجات خم شدن مفصل ران رخ میدهد. در این سناریو، استخوان ران به سمت بالا حرکت می‌کند و باعث می‌شود سر استخوان ران به زور از حفره خود خارج شود. این نوع آسیب اغلب زمانی اتفاق میفتد که فردی که در هنگام تصادف در صندوق عقب خود‌رو یا صندلی نشسته است، به جلو پرتاب می‌شود و این مسئله منجر به برخورد زانو به داشبورد می‌شود.
- دررفتگی قدامی. دررفتگی‌های تروماتیک قدامی به طور قابل توجهی کمتر اتفاق میفتند و حدود 10٪ از تمام موارد دررفتگی مفصل ران را تشکیل می‌دهند. دررفتگی قدامی زمانی اتفاق میفتد که یک نیروی اکستنشن روی پای دورشده اعمال شده و باعث می‌شود سر استخوان ران از استابولوم خارج شود. در مواردی مانند تصادفات جاده‌ای، که زانو با ران دورشده از بدن به داشبورد برخورد می‌کند، یا در موارد سقوط شدید از ارتفاع، یا ضربه شدید به پشت بیمار در حالت چمباتمه، استخوان ران در جلوی استابولوم دچار دررفتگی می‌شود.
- دررفتگی مرکزی. دررفتگی‌های تروماتیک مرکزی کمترین نوع دررفتگی‌های مفصل ران و چالش‌برانگیزترین آن‌ها هستند. مکانیسم آسیب معمولاً شامل یک ضربه مستقیم بر تروکانتر بزرگ‌تر در طول تصادفات جاده‌ای یا سقوط به طرفین است. این نوع دررفتگی همیشه با شکستگی استابولوم (باعث ایجاد درد غیرقابل تحمل در ناحیه لگن می‌شود و اغلب به‌دلیل عوامل خارجی اتفاق میفتد) رخ میدهد.
این سیستم طبقه‌بندی بر اساس جهت‌گیری و موقعیت سر استخوان ران نسبت به استابولوم (قسمتی از استخوان لگن خاصره که به شکل کاسه است) است.
یکی دیگر از روش‌های دسته‌بندی دررفتگی تروماتیک مفصل ران، دسته‌بندی براساس دررفتگی مفصل اصلی ران (دررفتگی لگن اولیه ) یا پروتز لگن است.
- دررفتگی لگن اولیه. این دررفتگی در مفصل اصلی اصلی رخ میدهد که قبلاً این نوع آسیب را متحمل نشده است. به‌طور کلی این نوع دررفتگی به شکستگی استابولوم، حفره‌ای که بخشی از لگن است و سر استخوان ران در آن قرار می‌گیرد، مربوط می‌شود. این آسیب بسیار نادر است و معمولاً به‌دلیل نوعی تصادف رخ میدهد که در آن لازم است عواملی مانند موقعیت، نیرو و سرعت ترکیب شوند. همچنین مواردی وجود دارند که در هنگام زمین خوردن، بیمار پا را باز می‌کند و بعداً آن را با قدرت ضربدری می‌کند و این مسئله می‌تواند منجر به دررفتگی شود. در این نوع آسیب، جداشدن لگن به ندرت رخ میدهد و شکستگی لگن وجود ندارد. دررفتگی اولیه را می‌توان با قرار دادن سر استخوان ران در حفره استابولوم به راحتی درمان کرد.
- دررفتگی پروتز مفصل ران. به‌طور کلی، این نوع دررفتگی، شایع‌ترین دررفتگی است و در بیمارانی رخ میدهد که قبلاً پروتز داشته‌اند؛ زیرا می‌تواند راحت‌تر از لگن عمل‌نشده در برود. هر بیماری که قبلاً تحت عمل جراحی مفصل ران قرار گرفته باشد، صرف نظر از علت اصلی، یک سری حرکات محدود برای بقیه عمر خود خواهد داشت. این بدان معنا نیست که هر حرکت ناگهانی باعث در رفتن مفصل مصنوعی می‌شود. چنین وضعیتی به این دلیل ایجاد می‌شود که هر پروتز دارای موقعیتی است که توسط یک محدودیت مکانیکی کنترل می‌شود و گاهی‌اوقات این حد ممکن است از بین برود. حرکات خطرناک شامل روی هم زدن پاها، نشستن بر روی صندلی‌های پایین یا نیمکت‌ها و حتی استفاده از برخی از توالت‌ها می‌توانند باعث ایجاد این مشکل شوند و به خطری برای دررفتگی پروتز تبدیل شوند.
چگونه می‌توان تفاوت بین دررفتگی قدامی و خلفی لگن را تشخیص داد؟
در موارد دررفتگی قدامی لگن، سر استخوان ران از حفره لگن خارج می‌شود و به سمت جلو از موقعیت اصلی خود قرار می‌گیرد. این وضعیت با دررفتگی خلفی لگن، که در آن سر استخوان ران به موقعیتی در پشت سوکت طبیعی دررفته می‌شود، متفاوت است.
شایع‌ترین نوع دررفتگی مفصل ران کدام است؟
دررفتگی خلفی مفصل ران شایع‌ترین نوع دررفتگی مفصل ران است که تقریباً 90 درصد مواقع رخ میدهد. اکثر دررفتگی‌های خلفی لگن با شکستگی استخوان یا استخوان‌های واقع در نواحی اطراف لگن آسیب‌دیده همراه هستند.
درمان دررفتگی مفصل لگن
درمان دررفتگی مفصل لگن اغلب به صورت بسته و به روش آرتروسکوپی جااندازی می شود و در صورت عدم بهبودی جراحی دررفتگی مفصل لگن انجام می شود. جااندازی بسته به این معنی است که نیاز به جراحی باز نیست و این کار نیز باید در اسرع وقت صورت پذیرد.
زیرا تأخیر در جا اندازی مفصل ران ممکن است باعث بروز عوارضی مانند سیاه شدن سر استخوان ران شود و به همین خاطر جا انداختن مفصل لگن یک مورد اورژانسی به حساب می آید. عمل جااندازی اغلب در بیمارستان و با بیهوش کردن بیمار صورت می گیرد و پزشک عمل جا انداختن مفصل را از طریق کششی که به ران بیمار وارد می آورد انجام می دهد.
برخی مواقع نیز جراحی بسته موفقیت آمیز نبوده و پزشک مجبور به انجام جراحی باز می شود. در این مواقع ممکن است لبه شکسته شده حفره استابولوم داخل مفصل گیر کرده و مانع از جا افتادن مفصل لگن می شود که پزشک جراح از طریق جراحی باز این مانع را حذف کرده و مفصل ران را در جای خود فیکس می کند.
جمع‌بندی
در این مطلب انواع دررفتگی‌های مفصل ران را مورد بررسی قرار دادیم. به‌طور کلی دو نوع دررفتگی مادرزادی و اکتسابی وجود دارند که در اثر سانحه و تصادف ایجاد می‌شوند. دررفتگی‌های اکتسابی یا ضربه‌ای لگن فوریت‌هایی پزشکی هستند و باید در اسرع وقت به‌دنبال درمان آن‌ها باشید. جراحی باز یا آرتروسکوپی لگن یکی از روش‌های درمان این دررفتگی‌ها است. فیزیوتراپی نیز نقش مهمی در توانبخشی پس از دررفتگی لگن دارد تا بیماران را به سطح عملکرد قبلی خود بازگرداند و از دررفتگی بیشتر جلوگیری کند.